Stanowisko PSBT w sprawie interpretacji przepisów o stosowaniu umowy o dzieło w branży tłumaczeń

Oficjalne Stanowisko Polskiego Stowarzyszenia Biur Tłumaczeń
w sprawie interpretacji przepisów o stosowaniu umowy o dzieło w branży tłumaczeń

Jako stowarzyszenie branżowe zrzeszające specjalistów posiadających wieloletnie i szerokie doświadczenie w branży usług tłumaczeniowych oraz czołowe profesjonalne biura tłumaczeń działające zgodnie z branżowymi normami jakości (gł. PN-EN 15038, zastąpioną przez ISO 17100), w związku z coraz liczniejszymi doniesieniami na temat zdumiewających interpretacji ZUS zawartych w niektórych protokołach kontroli biur tłumaczeń zawierających a dotyczących głownie umów o dzieło, zarząd PSBT po konsultacji z autorytetami w dziedzinie prawa, praw autorskich i ekspertami ds. procedur ZUS, niniejszym przyjął następujące stanowisko w tej sprawie.

Cechy umowy o dzieło
Umowę o dzieło reguluje art. 627 K.c.

Art. 627. Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Wyjaśnienie prawników
Umowa o dzieło jest umową rezultatu. Przyjmujący zamówienie (wykonawca) zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, za którego wykonanie, jakość i wydanie jest odpowiedzialny, a zamawiający - do zapłaty wynagrodzenia i odbioru dzieła. Przedmiotem świadczenia jest wykonanie dzieła, które może polegać na jego stworzeniu lub przetworzeniu (opracowaniu) do postaci, w jakiej poprzednio nie istniało. Przepisy kodeksu cywilnego nie zawierają definicji dzieła.
Przyjmuje się, że dziełem jest z góry określony, samoistny materialny lub niematerialny, lecz ucieleśniony i obiektywnie osiągalny pewien rezultat pracy i umiejętności przyjmującego zamówienie, których charakter nie wyklucza zastosowanie rękojmi za wady.
Elementem konstrukcyjnym tej umowy jest zobowiązanie do wykonania oznaczonego dzieła. A więc starania się przyjmującego zamówienie mają doprowadzić w przyszłości do konkretnego rezultatu. Cechą konstytutywną dzieła jest również samoistność rezultatu.

Stanowisko PSBT:
Polskie Stowarzyszenie Biur Tłumaczeń uważa, że w relacji współpracy pomiędzy biurem tłumaczeń a tłumaczem jak najbardziej zasadnym jest zawieranie umowy o dzieło, gdyż (i wtedy gdy) wykonywane w ramach umowy o dzieło tłumaczenie pisemne (uwierzytelnione lub nie) posiada następujące cechy charakterystyczne dla dzieła:

1.    tłumacz, będąc osobą niezwiązaną stosunkiem pracy z zamawiającym, ma całkowitą swobodę i według własnego uznania przyjmuje do wykonania jasno oznaczone zadanie polegające na wykonaniu dzieła (tłumaczenia), za określoną cenę;
2.    strony określają termin wykonania dzieła (tłumaczenia);
3.    tłumacz wykonuje zamówione dzieło bez kontroli czy kierownictwa zamawiającego, zgodnie ze swoją wiedzą, za pomocą własnego sprzętu, poza siedzibą zamawiającego i we własnym zakresie, natomiast zamawiający dzieło ma prawo dokładnie sprecyzować swoje oczekiwania co do rezultatu (wyniku pracy tłumacza);
4.    tłumacz posiada indywidualne, ale obiektywne i podlegające ocenie, kwalifikacje i kompetencje wymagane do wykonania zamówionego tłumaczenia; mogą one mieć formę nadanego przez Ministra Sprawiedliwości uprawnień tłumacza przysięgłego lub specjalisty – potwierdzone wykształceniem kierunkowym i referencjami potwierdzającymi doświadczenie w danej specjalizacji (np. farmacja, górnictwo czy też rynek giełdowy), czy też minimalne poziomy kompetencji określone obiektywnie i z góry w normie branżowej PN-EN ISO 17100:2015;
5.    tłumaczenie bez wątpienia obejmuje wytworzenie (tłumaczenie) lub przetworzenie (opracowanie) dzieła do postaci, w jakiej tekst taki poprzednio nie istniał. W wyniku tłumaczenia dzieła przeczytać i zrozumieć ten tekst  mogą osoby, które wcześniej nie byłyby w stanie tego zrobić;
6.    wykonane tłumaczenie jest samoistnym wytworem, co można łatwo stwierdzić gdy np. mamy do czynienia z tłumaczeniem podręcznika, kierowanej do druku instrukcji, folderu, sztuki teatralnej, filmu, umowy, a nawet poświadczonego dokumentu, który może służyć za dowód w sądzie. Wynik takiego tłumaczenia działa samoistnie, niezależnie od dalszej woli i wiedzy wykonawcy;
7.    wykonawca odpowiada za wady dzieła, a biuro tłumaczeń (zamawiający) dokonuje odbioru dzieła od tłumacza, sprawdzając je pod kątem specyfikacji oraz ewentualnych wad w procesie weryfikacji, opisanym także szczegółowo w normie PN-EN ISO 17100.
8.    po odbiorze zamawiający wypłaca wynagrodzenie za wykonane dzieło.

Podsumowując, powierzane do wykonania tłumaczowi zadanie tłumaczenia (uwierzytelnionego czy też zwykłego) tekstu jest ewidentnie umową o dzieło, gdyż w wyniku niezależnej od zamawiającego pracy tłumacza powstaje konkretny, ucieleśniony, obiektywnie sprawdzalny pod kątem ewentualnych wad, rezultat, za który tłumacz ponosi pełną odpowiedzialność wobec zamawiającego i rezultat ten (dzieło) istnieje samoistnie, niezależnie od woli i wiedzy wykonawcy.
Stanowisko Polskiego Stowarzyszenia Biur Tłumaczeń znajduje także odzwierciedlenie w orzecznictwie:
m.in.
- wyrok z 7 listopada 2014 r., Sąd Okręgowy w Szczecinie, VIII Ga 289/14, sprawa o zapłatę: sąd umowę na tłumaczenie podręczników na język angielski uznał za umowę o dzieło;

- sprawa Piotr Zarecki vs. ZUS, Sąd Okręgowy w Warszawie (wyrok nieopublikowany) http://www.stp.org.pl/aktualnosci/zus-u-skok-na-kase-tlumaczy-udaremnio…

Natomiast wyrok Sądu Najwyższego, sygn. II UK 315/10 z 06.04.2011 nie dotyczy relacji biuro tłumaczeń – tłumacz, lecz całkiem innego stosunku współpracy, nie ma cech opisanych powyżej i nie powinien być utożsamiany z typową umową o dzieło na tłumaczenie.

Z wyrazami szacunku,

Zarząd
Polskiego Stowarzyszenia Biur Tłumaczeń

Warszawa, 10.11.2015 r.