Tak, używam tłumaczeń maszynowych, bardzo często. Ostatnio prawie zawsze. Mimo to uznawany jestem za niezłego tłumacza, nie ma reklamacji dotyczących mojej pracy, a nawet dostaję pochwały. Jak to możliwe i jak się stało, że wszedłem w pakt z diabłem?
Przede wszystkim piszę to nie jako szef firmy, bo jako firma z certyfikatem ISO 17100 nie możemy oferować tłumaczeń maszynowych ani post-edycji, ale jako indywidualny tłumacz, którym też jestem, a więc nie popełniam żadnego odstępstwa od normy.
Traktuję MT nie jako gotowy produkt, ale jako półprodukt, który sam w sobie nie nadaje się do użytku, natomiast znakomicie przyspiesza wytworzenie ostatecznego produktu.
Dość dobrym porównaniem jest gotowanie zupy. Można to zrobić tradycyjnie, od podstaw, to znaczy kupić warzywa, kurze skrzydełka (jeśli ktoś lubi i nie jest vege), pokroić wszystko w kostkę, gotować, dodać makaronu lub kaszy, przyprawić i tak dalej. Efekt będzie na pewno doskonały, ale zajmie nam godzinę albo dłużej. Na drugim biegunie jest kupienie zupy w puszce. Wystarczy włożyć do mikrofalówki i gotowe w minutę. Efekt będzie… no cóż, jak ktoś lubi, może i niezły, ale na pewno bardzo powtarzalny. Istnieje jednak rozwiązanie pośrednie — można kupić półprodukty, takie jak mrożonkę, kostkę bulionową, mieszankę przypraw. Po odpowiednim doprawieniu, dodaniu śmietany i zielonej pietruszki uzyskamy efekt nieodróżnialny od zupy gotowanej od podstaw, ale w 15 minut zamiast godziny.
To ostatnie podejście jest metaforą stosowanego przeze mnie, i moim zdaniem właściwego, podejścia do MT.
Jak to wygląda technicznie?
Przede wszystkim trzeba ocenić, czy mamy odpowiednie źródło. Nie każdą zupę da się zrobić z mrożonki (próbowaliście na przykład barszcz?) i nie każdy tekst nadaje się do wspomagania MT. Najlepiej nadają się do tego teksty prawne, typowo techniczne i naukowe. Zupełnie nie nadają się teksty marketingowe, finansowe, interfejs oprogramowania, czy katalogi części lub narzędzi. Żeby tekst nadawał się do wspomagania MT powinien składać się z dość długich zdań, pisanych w miarę łatwym językiem, bez przenośni i gier słów.
Jeśli już mamy odpowiedni tekst, trzeba z niego wygenerować pamięć tłumaczeniową za pomocą MT. Można to zrobić na wiele sposobów, ja ma do tego własny program. Dobrze jest do niej zajrzeć i zrobić trochę zmian globalnych. Można na przykład zamienić wszędzie formę osobową na bezosobową, jest to łatwe i szybkie.
Taką pamięć należy następnie wczytać do narzędzia CAT ustawiając co najmniej 10% penalty. To bardzo ważne. Nie możemy pozwolić, aby segmenty z MT podstawiały się same, bez żadnej kontroli. Wydaje się, że tak jest szybciej, ale wtedy na pewno przeoczymy jakiś błąd.
Teraz można zacząć tłumaczyć, oczywiście w tym samym narzędziu CAT. Tłumaczymy, jak zwykle, segment po segmencie. Ponieważ mamy ustawione penalty, segment MT będzie podstawiał się z pamięci jako fuzzy match. Pozwalamy mu się podstawić i czytamy go. Czytania powinny być co najmniej 3, jak w Sejmie. Pierwsze czytanie jest bardzo pobieżne, polega na skanowaniu w poszukiwaniu ewidentnych błędów — takie się czasem zdarzają. I tu jest taka zasada – jeżeli znajdziemy ewidentną bzdurę, to segment usuwamy i tłumaczymy od zera. Jeśli bzdur nie znaleźliśmy, następuje drugie czytanie — tym razem dokładne. Czytając od razu poprawiamy mniejsze błędy, gramatykę, składnię itp. Na koniec robimy trzecie czytanie już całego, poprawionego segmentu. Jeśli wszystko jest w porządku, zatwierdzamy go i przechodzimy dalej. Tak samo postępujemy do końca tekstu. W ten sposób uzyskujemy tłumaczenie jakości „ludzkiej”, ale znacznie szybciej, zupełnie jak z zupą.
Jakie są wady i zalety? Wynikają one z natury obowiązującego obecnie standardu Neural Machine Translation (NMT).
Najpierw zalety.
Zdania są zazwyczaj poprawne gramatycznie (czasem trzeba zrobić drobne zmiany) i ortograficznie (nie ma literówek). Oczywiście niezaprzeczalną zaletą jest szybkość. To tyle o zaletach.
Teraz wady.
Największą wadą NMT jest „nietrzymanie terminologii”. Zdarza się, że jakiś termin jest prawidłowo przetłumaczony w dziesięciu kolejnych zdaniach, a w jedenastym zupełne inaczej. Na terminologię trzeba zwracać szczególną uwagę. Najlepiej zrobić sobie słowniczek terminów występujących w konkretnym tekście i sprawdzać je w każdym segmencie.
Inną wadą jest zależność jakości od długości segmentu. Generalnie, im dłuższy segment tym lepsza jakość. W bardzo długich segmentach zdarza się, że trochę posypie się gramatyka, ale terminologicznie i składniowo jest zazwyczaj poprawnie. W krótkich, 2,3-wyrazowych segmentach zdarzają się prawdziwe brednie, dlatego trzeba bardzo na nie uważać i dlatego NMT nie bardzo nadaje się do tekstów podzielonych na krótkie segmenty, takich jak interfejs oprogramowania, czy katalog części.
Trzecia, bodaj najpoważniejsza wada jest taka, że w maszynowym tłumaczeniu zdarzają się czasem zdania poprawne gramatycznie i składniowo, ale kompletnie odbiegające od oryginału. Dlatego czytając podpowiedzi z MT należy uczulić się na sytuacje, w których „coś nie gra” i wtedy bardzo dokładnie sprawdzić oryginał.
Tyle porad dotyczących używania MT. Nikogo do tego nie zachęcam, ale uważam, że jest to narzędzie, jak każde inne. Jeśli jest używane prawidłowo, bardzo ułatwia życie przyspieszając pracę, w przeciwnym wypadku może doprowadzić do tragedii. Ale to dotyczy większości narzędzi. Nożem kuchennym można kroić chleb, ale można też poderżnąć komuś gardło.